Dosya uzantıları bilgisayardaki program dosyalarını veya dökümanları birbirinden ayırt etmek için belirtilen bir özelliktir. Örneğin resim dosyaları .jpg, .png, .gif, Microsoft Word içn .doc, Excel için .xls , xlsx gibi genellikle 3 harfli kısaltılmış uzantılardır.

Dosya Uzantıları Ne işe Yarar ?

Dosya uzantıları; bilgisayar programlarını ve dosyalarını birbirinden ayırt etmek için kullanılan bir özellik olduğu için uzantılarından hangi programa ait olduklarını buluruz .doc ve xls dosyalarının farklı office programları olduğu gibi ayırt edebiliriz.

Bilgisayarımız üzerinde kullanmakta olduğumuz tüm dosyaların ve klasörlerlerin birer uzantıları mevcuttur. Bu uzantılar sayesinde bir kullanıcı olarak dosyanın ne dosyasını anlayabileceğimiz gibi işletim sistemimiz de o dosyanın hangi programları kullanarak çalıştırabileceği hakkında fikir sahibi olabilir.

 

DOSYA TÜRLERİ

Dosyaların türlerini uzantıları belirler. Bilgisayar bir dosyanın içine bakıp dosyanın ne dosyası olduğunu anlamaz. Dosya uzantısı hangi dosya türüne aitse o dosyayı ilgili programla açar. Eğer bir dosyanın uzantısını değiştirirseniz bilgisayar o dosyayı artık ayarladığınız uzantıya göre değerlendirir. Bir kişi dosya adını değiştirirken yanlışlıkla uzantıyı da değiştirmesin diye bilgisayarlar dosya uzantılarını göstermezler. Ancak bu durum o dosyanın uzantısı olmadığı anlamına gelmez.

Örneğin bu sayfada görmekte olduğunuz dosyayı bilgisayarınıza indirdiğinizde bu dosyanın uzantısının; internet içeriklerinde sıkça kullanılmakta olan .PNG görsel imaj dosyası uzantısı olduğunu görebilirsiniz. Tüm dosya uzantıları bir dosyanın adı sona erdikten sonra nokta ile birlikte başlar. Eğer bir dosyanın uzantısında birden fazla nokta varsa bu durumda dosyanın uzantısı dosyanın adının en sonunda yer alan bölüm olarak kabul edilir.

Yani “Resim.jpg.png” isimli bir dosyamız olursa bu dosyanın uzantısı .PNG olarak kabul edilecektir. Dosyanın en sonunda yer alan noktadan sonraki dosya formatı, daima o dosya için geçerli kabul edilen dosya uzantısıdır.

Bilgisayarlarda dosya uzantıları genellikle görünmez, gizlenir ve biz sadece dosya adını görürüz. Dosya üzerine fare ile sağ tıklayarak açılan menüden özellikler seçeneğinden  dosya uzantısını görebiliriz. Aynı anda aynı yerde aynı isim ve uzantı ile dosya bulunamaz.

Dosya Uzantılarının Önemi

Her dosyanın bir uzantıya sahip olması kullanıcıya o dosyanın ne dosyası olduğu hakkında bilgi verir. Örneğin “hesaplar” adında ve sonunda uzantısı yer almayan bir dosyanın bulunduğunu varsayalım. Bu dosyanın bir ses, görüntü, video veya elektronik tablo dosyası olduğunu bilebilir miydik? Oysa bu dosyanın uzantısı .XLS olursa, bu dosyanın bir elektronik tablo dosyası olduğunu bilir ve internetten yaptığımız basit bir araştırma sonrasında dosyayı Excel veya Open Office kullanarak açabileceğimizi öğrenebiliriz.

Dosyaların sahip olduğu uzantıları bize dosyanın formatı hakkında bilgi verirler. Bir dosyanın sadece uzantısını değiştirmemiz o dosyanın formatını dadeğiştirmez. Dosyanın formatının değiştirilebilmesi için çevirici adını verdiğimiz “converter” yazılımlara veya bu işlevi görebilecek yazılımlara ihtiyacımız vardır.

Kısacası bilgisayarımızda yer alan dosyaların uzantıları bu dosyalar için adeta birer kimlik vazifesi üstlenirler. Bu kimlikleri takip ederek bizler kolayca hangi dosyanın ne dosyası olduğunu ve bu dosyayı çalıştırmak için hangi yazılıma sahip olmamız gerektiğini öğrenebiliriz.

Dosya uzantıları hakkında bu kadar bilgiyi öğrendikten sonra bilmeniz gereken sadece birkaç basit ipucu kaldı;

• Dosya isimleri ve uzantıları birbirinden bağımsızdır. İkisi de birer görüntü dosyası olmasına karşın aynı isme sahip “Görüntü.PNG” ve “Görüntü.GIF” dosyasını aynı klasör / dizin içerisinde barındırabilirsiniz.
• Dosyaların üzerinde yer alan ikonlar o dosyanın uzantısı hakkında bilgisayar kullanıcısına ipucu verirler. Çoğunlukla bir dosyanın ikonuna bakmanız o dosyanın formatı ve ne ile çalıştırabileceğiniz hakkında size bilgi verebilir.
• Dosyaların sadece sonunda yer alan uzantıların değiştirilmesi dosyanın formatının dönüştürülebilmesi için yeterli değildir.
• Dosyalar uzantılarına göre çalıştırılabilir veya çalıştırılamaz dosya uzantıları olabilir. Örneğin bir “.EXE” veya “.DMG” uzantısını doğrudan sistemizde çalıştırabilirsiniz ancak bir .BIN dosyası farklı bir program aracılığıyla kullanılabilir olabilir.
• Linux işletim sistemlerinde dosya isimlerinin başına bir nokta işareti eklenerek dosya gizli dosya haline getirilebilir ve baştaki nokta dosyanın çalışmasını engellemediği gibi dosya uzantısı olarak da kabul edilmez. Örnek olarak .htaccess dosyasını gösterebiliriz.
• Bazı dosyalar harici bir yazılım tarafından kullanıldığı için bu dosyalar bir dosya uzantısına sahip olmayabilir veya uzantıları kullandığınız sistemin grafik arayüzü içerisinden görüntülemek mümkün olmayabilir.

 

Dosya Uzantısı Örnekleri

Dosya uzantıları, bir dosyanın ne dosyası olduğunu anlamak ve o dosyayı hangi yazılımları kullanarak çalıştırabileceğimizi bilmek açısından önemlidir. Bu başlık altında bizler sadece popüler olarak tanınan ve bir bilgisayar kullanıcısının tanımasını gerektiğini düşündüğümüz dosya uzantılarına değineceğiz. 

Eğer listede olmayan bir dosya uzantısıyla karşılaşırsanız, dosyanın uzantısını internet üzerinden araştırarak bu dosyanın ne tip bir dosya olduğunu ve çalıştırılması için hangi ortam veya programa ihtiyacınız olduğunu öğrenebilirsiniz. Ya da sayfanın altındaki bölümden dosya uzantısı ile ilgili sorularınızı ilgili uzmana sorabilirsiniz.

Ses Dosyası Uzantıları Örnekleri

.aif - AIF ses dosyası

.cda - CD track Ses dosyası

.mid or .midi - MIDI ses dosyası.

.mp3 - MP3 ses dosyası

.mpa - MPEG-2 ses dosyası

.ogg - Ogg ses dosyası

.wav - WAV ses dalgası dosyası

.wma - WMA ses dosyası

.wpl - Windows Media Player oynatma listesi

 

Sıkıştırılmış veya Arşiv Dosyası Uzantıları Örnekleri

.7z - 7-Zip sıkıştırılmış arşiv dosyası

.arj - ARJ sıkıştırılmış arşiv dosyası

.deb - Debian yazılım paketi dosyası

.pkg - Paket dosyası

.rar - RAR sıkıştırılmış arşiv dosyası

.rpm - Red Hat paket yöneticisi

.tar.gz - Tarball sıkıştırılmış arşiv dosyası

.z - Z sıkıştırılmış arşiv dosyası

.zip - Zip sıkıştırılmış arşiv dosyası

 

Disk ve Medya Dosya Uzantıları Örnekleri

.bin - Binary disk imajı

.dmg - macOS X disk imajı

.iso - ISO disk yansıması

.toast - Toast disk yansıması

.vcd - Sanal CD uzantısı

 

Veri ve Veritabanı Dosya Uzantıları Örnekleri

.dat - Veri dosyası

.db veya .dbf - Veritabanı dosyası

.log - Log kayıt dosyası

.mdb - Microsoft Access veritabanı dosyası

.sav - Kayıtlı dosya (örn; oyunun kayıt dosyası)

.sql - SQL veritabanı dosyası

.tar - Linux / Unix tarball sıkıştırılmış arşiv dosyası

.xml - XML dosyası

 

Çalıştırılabilir Dosya Uzantıları Örnekleri

.apk - Android paket dosyası

.bat - Batch dosyası

.bin - Binary dosyası

.cgi or .pl - Perl script dosyası

.com - MS-DOS komut dosyası

.exe - Çalıştırılabilir dosya (Executable file)

.gadget - Windows gadget

.jar - Java arşiv dosyası

.py - Python dosyası

.wsf - Windows Script dosyası

 

Görsel İmaj Dosya Uzantıları Örnekleri

.ai - Adobe Illustrator dosyası

.bmp - Bitmap imajı

.gif - GIF görseli

.ico - İkon dosyası

.jpeg veya .jpg - JPEG imajı

.png - PNG imajı

.ps - PostScript dosyası

.psd - PSD dosyası

.svg - Ölçeklenebilir Vektör grafik dosyası

.tif veya .tiff - TIFF imajı

 

İnternet ile İlgili Dosya Uzantıları Örnekleri

.asp and .aspx - Active Server Page dosyası

.cer - İnternet güvenlik sertifikası

.cfm - ColdFusion Markup dosyası

.cgi or .pl - Perl script dosyası

.css - Cascading Style Sheet (CSS) stil dosyası

.htm ve .html - HTML dosyası

.js - JavaScript dosyası

.jsp - Java Server Page dosyası

.part - Parçalı olarak indirilen dosya

.php - PHP dosyası

.py - Python dosyası

.rss - RSS dosyası

.xhtml - XHTML dosyası

 

Sunum ile İlgili Dosya Uzantıları Örnekleri

.key - Keynote sunusu

.odp - OpenOffice Impress sunum dosyası

.pps - PowerPoint slayt sunumu

.ppt - PowerPoint sunumu

.pptx - PowerPoint Open XML sunum dosyası

 

Programlama Dosyaları Uzantıları Örnekleri

.c - C ve C++ kaynak kodu dosyası

.class - Java class dosyası

.cpp - C++ kaynak kodu dosyası

.cs - Visual C# kaynak kodu dosyası

.h - C, C++, ve Objective-C header dosyası

.java - Java kaynak kodu dosyası

.sh - Bash shell (kabuk) dosyası

.swift - Swift kaynak kodu dosyası

.vb - Visual Basic dosyası

 

Sistemle İlgili Dosya Uzantıları Örnekleri

.bak - Backup dosyası

.cab - Windows Cabinet dosyası

.cfg - Konfigürasyon (saptanmış ayarlar) dosyası

.cpl - Windows kontrol paneli dosyası

.cur - Windows fare imleci dosyası

.dll - DLL dosyası

.dmp - Dump dosyası

.drv - Aygıt sürücü dosyası

.icns - macOS X ikon kaynak dosyası

.ico - İkon dosyası

.lnk - Windows kısayol dosyası

.msi - Windows kurulum paketi dosyası

.sys - Windows sistem dosyası

.tmp - Geçici dosya

 

Video Dosya Uzantıları Örnekleri

.3g2 - 3GPP2 multimedya dosyası

.3gp - 3GPP multimedya dosyası

.avi - AVI dosyası

.flv - Adobe Flash dosyası

.h264 - H.264 video dosyası

.m4v - Apple MP4 video dosya formatı

.mkv - Matroska Multimedia video formatı

.mov - Apple QuickTime video formatı

.mp4 - MPEG4 video formatı

.mpg or .mpeg - MPEG video formatı

.rm - RealMedia dosyası

.swf - Shockwave flash dosyası

.vob - DVD Video Objesi

.wmv - Windows Media Video dosyası

 

Kelime İşlemcisi Dosya Uzantıları Örnekleri

.doc ve .docx - Microsoft Word dosyası

.odt - OpenOffice Writer doküman dosyası

.pdf - PDF dosyası

.rtf - Real Text Dosyası

.tex - A LaTeX doküman dosyası

.txt - Salt metin dosyası

.wks ve .wps- Microsoft Works dosyası

.wpd - WordPerfect dokümanı

 

Kaynaklar:

• https://ademocut.com/dosya-uzantilari-nedir-ne-ise-yarar/
• https://wmaraci.com/nedir/dosya-uzantisi