Projenin Adı:
Hava Kirliliğini Oluşturan Katı Parçacıkların Mutajenisite Yönünden İncelenmesi
 

Projenin Amacı:
Bu araştırmada hava kirliliğinin insan sağlığına olabilecek zararlarının basit, ucuz ve kısa süreli testlerle dolaylı olarak ölçülmesi amaçlanmaktadır.
 

Giriş:
Yerküremizi kuşatan atmosferde birçok mutajen ve kanserojen maddenin varlığı saptanmıştır (Fishbein, 1976). Mutajenisite çalışmaları için duyarlı mikrobiyolojik bir yöntemin 1971 de Ames tarafından geliştirilmesinden altı yıl sonra Pitts ve ark.
Ames yöntemini kullanarak atmosferdeki katı parçacıkların organik fraksiyonlarında mutajenik aktivite bulmuşlardır. Ankara, hava kirliliğinin tehlikeli boyutlara ulaştığı kentlerimizden biridir. Ankara hava kirliliğinin değişik boyutları çalışılmış olmakla
beraber (Yeşilyurt, 1984), kirleticilerin mutajenik etkileri daha önce çalışılmamıştır.

Bu çalışma Ankara hava kirliliğinin bu yönüyle de incelenerek sonuçların diğer değişkenlerle karşılaştırılmasını hedeflemektedir.
 

Yöntem:
 

Katı Madde Miktarının Bulunması:
Yüksek kapasiteli hava örnekleme cihazları ile “glass-fiber” filtreler üzerinde 24 saat süreyle toplanan parçacıklar soxhlet cihazında asetonla ekstrakte edildi. Daha sonra “rotary” evaporatörde kurutulan örnekler dimethil sülfoksit içinde çözülerek -20°C de saklandı.

Ames Mutajenisite Testi:
Organik ekstraklar Ames (1971) tarafından geliştirilen “plate incorporation” testi ile mutajenik etkileri bakımından ölçüldü. Bunun için Salmonella typhimurium test Suşu TA98 Nutrient broth ta bir gece üretilip (0.1 ml bakteri, 0.2 ml histidin-biyotin
karışımı ve 0.1 ml ekstrakt) 2 ml lik 45 °C su banyosunda tutulan %7’lik agar içine konularak karıştırılıp minimal glukoz agar plakları üzerine yayıldı ve 37 °C de 72 saat inkübasyondan sonra histidin pozitif koloniler sayılarak mutajenik etki belirlendi.
Ankara’nın değişik semtlerinden elde edilen hava örnekleri ile yapılan çalışmaların sonuçları Çizelge 1’de verilmektedir.

Çizelge 1: Ankara’nın değişik semtlerinden elde edilen hava örneklerinde gözlenen mutajenik aktivite miktarları

Sonuçlar ve Tartışma:
Çizelge 1’den görülebileceği gibi hava örnekleri S.typhimurium TA98 bakterileri üzerinde mutajenik etki göstermektedir. Mutajenik maddelerin çoğunun kanserojen (kanser yapıcı) olduklarının bulunması (McCann ve Ames, 1976) soluduğumuz kirli
havanın sağlığımız için ne büyük bir tehlike oluşturacağını göstermeye yeterlidir. Bu çalışma ile tehlikenin boyutları hakkında bir fikir sahibi olmuş bulunmaktayız.

Kaynaklar:
Ames, B.N., (1971), The detection of chemical mutagens with enteric bacteria, Chemical Mutagens, Principles and Methods for their Detection (ed. A. Hollaender), (Plenum, New York), Cilt 1, sayfa 267-283.
Fishbein, L., (1976), Atmospheric mutagens, Chemical Mutagens, Principles and Methods for their Detection (ed. A. Hollaender), (Plenum, New York), Cilt 4, sayfa 219-319.
McCann, J. Ve Ames, B.N., (1976), Detection of carcinogens as mutagens in the Salmonella/microsome test: Assay of 300 chemicals: Discussion, Proc. Natrl. Acad. Sci. USA. 73, sayfa 950-954.
Pitts, J.N., Grosjean, D. Ve Mischek, T.M., (1977), Mutagenic activity of airborne particulate organic pollutants, Toxicol. Lett., 1, sayfa 65-70.
Yeşilyurt, C., (1984), Ankara Hava Kirlenmesinin Belli Kirleticiler ve Meteorolojik Verilere Göre Değerlendirilmesi, Bilim Uzmanlığı Master Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.

Kaynak

• TÜBİTAK 2013 proje kitapcığı